Hoe verder?

En toen werd het dus weer stil.

Van meneer Samcik geen enkel antwoord ontvangen, maar ik weet niet eens zeker of mijn tekst wel naar het juiste e-mailadres is verzonden.

Hoe meer je je fixeert op een bepaald perspectief, hoe groter de teleurstelling als het dan toch (wederom) niet lukt. Dit is een les die ik eerder al eens heb geleerd, maar blijkbaar niet helemaal is blijven hangen.

Vanzelfsprekend hebben diverse gedachten mij de laatste weken beziggehouden. Kan ik nu eindelijk bouwen of toch weer niet? Beginnen in 2012? Hoe ga ik het financieren? Hoe snel ga ik bouwen, wanneer is het af? Dat ik de bouw formeel in 2012 moet beginnen, is zeker, anders verloopt onze bouwvergunning en dankzij de Brusselse ecoterroristen kan ik voor het huis dat wij gekozen hebben na 1 januari 2013 geen nieuwe bouwvergunning meer krijgen.

Op de rest van de vragen heb ik vooralsnog geen antwoord. Wel kan ik na de eerste frustratie wat meer begrip opbrengen voor de bank. Onder de huidige economische omstandigheden moeten met name banken voorzichtig zijn en risico's beperken. Daarnaast heb ik het recht niet om de bank te zien als schuldige omdat zij hun eigen geld niet uit willen lenen - althans: niet op dit moment en niet onder de gevraagde voorwaarden.

Wordt vervolgd. Hopelijk.

0.30: Ga terug naar de gevangenis!

Ga niet langs Start! U ontvangt geen tweede hypotheekkrediet!

De laatste dagen heb ik een aantal malen gezegd: beter een negatief besluit dan de onzekerheid van het almaar moeten wachten. Nu is het zo ver, ik heb mijn negatieve besluit. Voel ik me nu beter? Niet bepaald.

Volgens een goede bekende van mij uit Californië moet je, om bij een bank een krediet te krijgen, eerst aantonen dat je dat krediet niet nodig hebt. Het lijkt erop dat hij gelijk krijgt.

Vanavond heb ik de hulp ingeroepen van Maciej Samcik, financieel verslaggever voor Gazeta Wyborcza, Polen's belangrijkste dagblad. Op zijn weblog (Pools) behandelt hij allerlei thema's die te maken hebben met de financiële wereld en houdt hij praktijken van Poolse banken en andere financiële instellingen tegen het licht. Het zal niet de eerste keer zijn dat een artikel op een weblog met tienduizenden lezers (en dus mogelijke imagoschade) zeer veel voor elkaar krijgt...

Geachte heer Samcik,

Ik heb lang getwijfeld of ik deze brief zou sturen. Op dit moment zit ik in een situatie die me volgens mij geen alternatief meer biedt. Ik heb onze geschiedenis beschreven in onderstaand document.

Bij voorbaat dank voor uw aandacht!

----------------------------------------------------------
Sinds 2008 ben ik, samen met mijn verloofde, een gelukkig eigenaar van een bouwkavel in Otwock bij Warschau. Liever gezegd: eigenlijk is alleen mijn verloofde eigenaresse. De kavel, liggend in een terrein waar eengezinswoningen verrijzen, waarvoor bouwvoorwaarden zijn afgegeven waar duidelijk uit blijkt dat ze een woonbestemming heeft, heeft in het grondregister nog altijd de status landbouwgrond, wat pas veranderd kan worden na aanvang van de bouw. Als gevolg daarvan kan ik als Nederlander geen eigenaar worden van de grond zonder extra bureaucratische procedures (lees: toestemming van het Ministerie van Binnenlandse Zaken). Fantastische wetgeving.

Nu is het tijd om te beginnen met de bouw - althans: dat hoopte ik. De bouwvergunning ligt allang klaar, het bouwjournaal ook, de aannemer... het enige wat nu nog van pas zou kunnen komen, is wat geld. En dus hebben we een probleem.

De situatie ziet er als volgt uit: we hebben de kavel gekocht in een periode waarin het vanzelfsprekend was om hypotheekkredieten in Zwitserse franken te nemen. De koers op de dag van uitbetaling was 2,1601 zł voor 1 frank. Hoe de koers zich de laatste maanden heeft ontwikkeld, mag bekend geacht worden. Omdat wij slechts een kavel kochten en geen ruim appartement in het centrum van Warschau, stoorden de hogere maandlasten mij niet in het bijzonder. Waarschijnlijk betaal ik hoe dan ook nog altijd minder dan wanneer ik destijds een hypotheekkrediet in Poolse złoty's had genomen. Een gevolg van dit alles is dat ik voor een hypotheekkrediet om een huis te bouwen feitelijk bij slechts één bank aan hoef te kloppen, nl. bij dezelfde bank die de aankoop van de kavel heeft gefinancierd. Een hypotheek in het kadaster voor twee verschillende banken is immers geen optie en niemand met een gezond verstand zou vandaag besluiten een krediet in Zwitserse franken af te betalen.

Ik weet dat allemaal. Eurobank weet het ook en - zo is mijn indruk - gebruikt dat tegen mij.

Reeds half juni ben ik begonnen met het verzamelen van documenten die als bijlage moesten dienen voor de kredietaanvraag. Allereerst uiteraard de berekening van de kredietwaardigheid en die bleek niet al te best. Vanwege de “schandalig dure” Zwitserse frank (in juni 3,25 zł, inmiddels schommelend tussen 3,50 en 3,60 zł) berekende de bank mijn hypotheeklast volgens die koers, alsof ik het hele krediet op die dag af zou moeten betalen. Gewoon, omdat de procedure nou eenmaal zo is en door de jaren heen heb ik ruimschoots geleerd dat je je hier nooit af moet vragen wat het nut of de logica achter een procedure is.

In dat geval misschien een alternatieve route? Ik neem een consumptiefkrediet zodat ik in ieder geval de fundering vast kan bouwen en, hopende dat de rust in de tussentijd terugkeert, later een hypotheekkrediet om de rest van het huis te bouwen (en het consumptiefkrediet af te lossen). Wederom op naar Eurobank, omdat deze bank op dat moment het beste aanbod had op het gebied van consumptiefkredieten. Maar niet voor mij. Al snel bleek dat consumptiefkredieten bij Eurobank uitsluitend verkrijgbaar zijn voor Polen, omdat de Poolse identiteitskaart (dowód osobisty - die heb ik natuurlijk niet) het enige document is dat door Eurobank (what's in a name!) voor deze producten wordt erkend. Zuivere discriminatie, hetgeen ook in Polen grondwettelijk is verboden. Het woord “discriminatie” werkt overigens vaak als een rode lap: “De eis om een Poolse identiteitskaart te tonen heeft geenszins tot doel om u als klant te discrimineren”, aldus een verontwaardigde bankmedewerkster. Ja, als ik een ongeval veroorzaak heb ik ook niet de bedoeling iemand te verwonden of om te brengen, toch zal ik mij voor de rechter moeten verantwoorden als dit me overkomt. Maar ja, banken zijn banken.

Ik besloot te controleren of de procedures van Eurobank inderdaad buitenlanders uitsluiten van consumptiefkredieten. Ik belde naar het servicenummer van Eurobank. Na antwoord gegeven te hebben op alle relevante en minder relevante vragen, was het antwoord dat “de optie consumptiefkredieten voor u niet actief is”. Of ik misschien interesse had in een consolidatiekrediet, zodat ik het dubbele zou gaan betalen voor mijn eerste hypotheekkrediet? Nee, niet echt, ik ben uitsluitend geïnteresseerd in een consumptiefkrediet. Helaas, onmogelijk, want identiteitskaart, want de Bankwet (Prawo Bankowe). Gelukkig gaat het hier slechts over de Bankwet in de uitvoering van Eurobank, want bij de concurrentie begrepen ze niet echt wat het probleem was. “Een buitenlands paspoort met een verklaring van registratie van uw verblijf is voldoende.” Soms is een beetje fatsoen het enige wat ontbreekt.

En dus... nog steeds zonder krediet. In de tussentijd wist ik een vriend te overtuigen om mee te doen aan het krediet als zijnde borgsteller. Voor de goede orde: niet nodig, maar op deze manier kan ik tenminste proberen de door de bank op kunstigmatige wijze verlaagde kredietwaardigheid te repareren. Ook heb ik toestemming om een kavel en woning in Biała Podlaska in te brengen als extra onderpand. In opdracht van de bank heb ik twee taxaties laten uitvoeren... 1.400 złoty...

Het eindresultaat? Wachten, nog altijd wachten, in feite al sinds juli. De eerste kredietaanvraag die, samen met de bijlages, werd ingediend, is vermoedelijk verdwenen - ik heb er althans nooit meer iets van gehoord. Daarna keerde een werkneemster terug bij de bank - dezelfde persoon die in 2008 ook ons dossier behandelde. Ik hoopte dat dit zou betekenen dat een en ander nu snel geregeld wordt. Helaas, alhoewel ik de indruk heb dat deze dame doet wat ze dan, zat ik er toch flink naast. Inmiddels is het november. Een maand geleden belde de aannemer, of hij mij verder maar moest vergeten. In juli was het weer hopeloos, maar augustus, september en oktober waren allemaal maanden waarin het huis in ruwe staat gebouwd had kunnen zijn. Dat alles is me door Eurobank afgenomen. Momenteel schijnt ons dossier in behandeling te zijn door iets genaamd Kredietcomité. Het besluit had woensdag 2 november moeten vallen.

Het viel vandaag, op 4 november. Negatief. Omdat? “Te hoog risico.” Dat klinkt als: Daarom niet, lekker puh! Omdat we u niet mogen! Uiteraard, banken hebben het recht een kredietaanvraag af te wijzen - zonder opgaaf van redenen, maar ik vind dat getuigen van een gebrek aan respect en fatsoen. Over welk risico gaat het? Ik heb geen flauw idee. Te lage inkomsten? Welnee, de bank gaf zelf eerder een “acceptatie van inkomsten” af. Te weinig onderpand? Alles was nagerekend, het klopte allemaal.

Eenvoudige zaken kunnen voor banken enorm gecompliceerd zijn. Ik begrijp ook dat banken zich in moeten dekken tegen bepaalde risico's. Ik ben echter geen afgestudeerd professor economie. Voor mij is het allemaal heel simpel: ik wil een huis bouwen, ik weet dat ik dat financieel aankan, want als ik dat niet zou weten, zou ik er niet aan beginnen. Maar of er nog wat gebouwd gaat worden? Uitsluitend dankzij Eurobank - in 2011 niet meer. Voorlopig kan ik slechts een (eerste) hypotheekkrediet afbetalen voor een kavel waarop ik - dankzij diezelfde bank - niets kan bouwen.

0.29: Stilte

De toezegging dat er vandaag een eindbesluit zou komen, klonk oprecht en betrouwbaar. Maar ja, er op vertrouwen dat een bank de waarheid spreekt? Zoek de vaud...

0.28: Aftellen!

Stiekum hoopte ik dat we het verlossende antwoord nog in oktober zouden krijgen, maar dat lukt nét niet. Vrijdag kreeg ik te horen dat het eerder genoemde Comité mijn aanvraag niet kon behandelen wegens... een ontbrekend document... (zucht...) dat ze weliswaar binnen een half uur van mij ontvingen, maar ja... Afijn, het besluit wordt genomen op woensdag 2 november aanstaande. Aftellen dus.

Op dit moment heb ik echter een ander probleem en daarvoor roep ik de hulp in van de vele duizenden lezers van dit weblog. Gebruik de reactiefunctie om mij verder te helpen.

Enige tijd geleden (ik weet niet precies wanneer, ik controleer dat nou eenmaal niet elke dag) zijn de foto's van onze kavel en de omgeving op Google Maps vernieuwd. Op de oorspronkelijke foto's werd "ons gebied" net bedekt door een wolkenpartij.

Dat ziet er stukken beter uit. Nu even inzoomen op onze kavel:

Juist, aangezien ik niet geloof in UFO's die cirkels achterlaten, zien jullie de vraag al aankomen: Wat is dat ronde ding dat voor 75% op onze kavel en voor 25% op de grond van de buurman ligt?

De lijnen zijn nu open!

0.27: De slag om... (9)

Dit verzin je niet. Ja, banken hebben een verschrikkelijke bureaucratie, daarover ben ik in mijn vorige bijdrage (hopelijk) duidelijk genoeg geweest. Toch is het met die bureaucratie altijd weer hetzelfde: telkens denk je dat de grens van het absurde is bereikt en iedere keer... blijkt dat het tóch nog erger kan.

Vandaag heb ik de bankmedewerkster maar eens gevraagd in welke etappe we ons nu bevinden en waar we eigenlijk op wachten. "Het proces bevindt zich nu in een eindfase. De analist is bezig met de aanvraag." Dat klinkt goed, maar dan: "De aanvraag moet ook nog goedgekeurd worden door het Comité voor Hypotheekkredieten."

Ehhh... watte?

Ja, dat is een standaardprocedure omdat het mijn tweede hypotheekkrediet wordt. Maar wat ik me er bij voor moet stellen? Als je iemands kredietwaardigheid controleert en er is niets mis met het onroerend goed dat als onderpand moet dienen... waar is dat Comité dan helemaal voor nodig? Ik heb teruggeschreven en gevraagd of ik dat moet vergelijken met het Centraal Comité van de Poolse Verenigde Arbeiderspartij*, maar ja... banken en humor...

* Het Centraal Comité van de Poolse Verenigde Arbeiderspartij was het centrale bestuursorgaan van de Poolse Volksrepubliek (1948-1990).

0.26: De slag om... (8)

Zouden ze denken dat ik ooit nog eens vertrouwen krijg in banken in het algemeen en Eurobank in het bijzonder? Alhoewel ze daar (althans op dit moment) bijzonder hun best voor doen, vrees ik toch dat ik ze zal moeten teleurstellen...

Afgelopen dinsdag ontving ik in ieder geval een e-mail met bijgevoegd beide taxaties in .PDF-vorm. Prima! Het gaat mij er immers om dat ik kennis kan nemen van hetgeen een taxateur de bank meedeelt over mijn grond en daar heb ik niet per se een papieren exemplaar voor nodig.

De waarde van onze grond in Otwock is volgens de taxatie 188.000 złoty. In de taxatie van september 2008, die nodig was om een krediet te krijgen voor de aankoop van de kavel, was deze waarde 180.411 złoty. Een waardestijging dus, alhoewel die wat mij betreft aan de magere kant is. In de tussentijd is de kavel voorzien van waterleiding en riolering, zijn een aantal omliggende percelen al bebouwd... maar ja, met logica kom je in dit soort situaties niet ver in Polen. De taxatie is een document dat nodig is voor de bank en of iemand die taxatie serieus leest? Ik durf het te betwijfelen.

Op dezelfde dag ook nog een mailtje van de bankmedewerkster: of ze even langs kon komen voor een kleine formaliteit - "niets om bang voor te zijn". Wat bleek? Een conclusie die ik al diverse malen eerder trok, werd weer eens bevestigd. Banken zijn in Polen bureaucratischer dan overheidsinstellingen. "Graag even het aanvraagformulier voor het krediet opnieuw ondertekenen, want in de tussentijd is het formulier driemaal veranderd..."

Op dat soort momenten moet ik altijd even denken aan de klassieker van Asterix en Obelix:



(ja, het is de Nederlandse versie...).

Er was ook nog goed nieuws. Terwijl ik op 4 oktober te horen kreeg dat het aangevraagde kredietbedrag was goedgekeurd voor mijn inkomen, wist ik niet waar de grens lag. Welk kredietbedrag zou nog goedgekeurd worden en welk bedrag niet meer? Na even doorvragen kreeg ik van de bankmedewerkster te horen dat ik het bedrag in mijn kostenraming op mag hogen van de huidige 365.000 naar 400.000 złoty. Omdat ik van een paar posities in de kostenraming inmiddels wist dat ik ze te laag had ingeschat, was dit een welkome mededeling.

0.25: De slag om... (7)

Update van Eurobank:

Beide taxatierapporten zijn ingevoerd in het informatiesysteem van de bank. Mijn consultant bij de bank wacht nu nog op de originelen, van welke ik ook een exemplaar zal ontvangen.

0.24: De slag om... (6)

Die titels beginnen voorspelbaar te worden, niet?

Gisteren is zowel in Otwock als in Biała Podlaska een taxateur op bezoek geweest voor een inventarisatie ter plaatse. Paar vragen, wat foto's maken, documenten... en klaar. En weer wachten dus.

Overigens begrijp ik nu net iets meer van de hele procedure en in welke etappe we ons nu bevinden. Er zijn in totaal drie analyses. De economische analyse (kredietwaardigheid) hebben we achter de rug. Op dit moment zitten we in de zgn. technische analyse, waarbij wordt gekeken naar de waarde van de grond en de te verwachten toekomstige waarde nadat het huis is gebouwd. Tenslotte volgt nog een juridische analyse, die voornamelijk te maken heeft met hoe het hypotheekcontract er uit zal gaan zien.

Gelukkig duren de technische en juridische analyses niet zo lang als de economische analyse. Misschien dus nog... in oktober? Of toch november? Iemand zin om een gokje te wagen?

0.23: De slag om... (5)

De slag om het tweede hypotheekkrediet bevindt zich inmiddels in een beslissend stadium. Vandaag heb ik voor Sinterklaas gespeeld en 1.400 złoty overgemaakt voor twee taxaties, in Otwock en in Biała Podlaska.

Ik belde het taxatiebureau vanmiddag om te vragen hoe het proces er precies uit zou zien en of ik het taxatierapport zelf ook ontvang. Het antwoord: dat hangt af van de bank. Pardon? Ja, blijkbaar zijn alleen de bank en het taxatiebureau partij in de opdracht, ik ben slechts de sponsor. Of ik het taxatierapport mag inzien, hangt dan ook slechts af van of de bank hier akkoord mee gaat. Ik heb pani Lidka hier meteen bovenop gezet, want dit zijn mijns inziens vreemde en onacceptabele praktijken. Ik mag de taxatie wel betalen, maar het rapport niet inzien?

0.22: De slag om... (4)

Gisteren wilde ik hier nog een potje azijn pissen. Klagen over Eurobank, dat we nog altijd wachten op een beslissing, dat we in feite nog steeds op dezelfde plaats staan als 3 maanden geleden en dat de kans dat er in 2011 nog iets gebeurt op onze kavel steeds kleiner wordt.

Maar gisteren was gisteren. Vandaag is vandaag.

Om 12:42 ontving ik het langverwachte en verlossende antwoord: de bank heeft een zgn. „acceptatie” afgegeven van mijn inkomsten in relatie tot het aangevraagde kredietbedrag. Met andere woorden: een officiële bevestiging van mijn kredietwaardigheid. Alhoewel dit niet betekent dat we er zijn, is dit wel een grote stap of zelfs sprong in de juiste richting.

Wat staat ons nu nog te wachten?

Allereerst moet nu de waarde van het onroerend goed worden vastgesteld, dus zowel de te verwachten toekomstige waarde van ons perceel in Otwock nadat het huis is gebouwd als ook de huidige waarde van het perceel en huis in Biała Podlaska, dat eventueel moet dienen als extra onderpand. Daarna is het, voorzover ik weet, op wat kleine details na tijd om het hypotheekcontract te ondertekenen.

Wordt dus vervolgd... hopelijk sneller dan na 2 maanden!

0.21: De slag om... (3)

Terwijl ik dacht dat ik het "allemaal al wel wist" omdat ik al een hypotheekkrediet heb, blijkt nu toch dat ik mijzelf hier voorbij gerend ben. Misschien herinner ik het me niet meer helemaal hoe lastig het krijgen van mijn eerste hypotheekkrediet was. Ik was en ben er ook honderd procent van overtuigd dat een en ander destijds uitsluitend is gelukt dankzij Lidia, de financieel adviseur die haar tanden zette in mijn probleem en niet meer losliet totdat het kredietcontract was ondertekend. Het lijkt me dan ook redelijk voor de hand liggend dat ik wederom intensief samenwerk met Lidia om ook deze horde te nemen.

Horde? Hordes. Andere situatie, andere tijden, andere problemen en uitdagingen.

Het grootste probleem dat op dit moment moet worden opgelost, heeft alles te maken met de koers van de Zwitserse frank. Net zoals vele tienduizenden Polen heb ik in 2008 gekozen voor een hypotheekkrediet in Zwitserse franken. Terwijl de officiële rente in Polen (banken maken gebruik van de zgn. WIBOR3M) destijds zo'n 5% was (waar de marge van de bank nog bij komt), was deze in het geval van Zwitserland (LIBOR3M) 3,5%. Gewoon, goedkoper dus. Er is echter wel een koersrisico, want als de Zwitserse frank ineens duurder wordt, betaal je maandelijks automatisch meer aan rente en aflossing.

Ik heb ons kredietcontract ondertekend op de vooravond van de globale financiële crisis. Lidia belde mij op: "Betere voorwaarden zijn uitgesloten, ik heb van een aantal van mijn klanten gehoord dat hun bank de offerte heeft ingetrokken dus onderteken dit contract zolang het nog kan." De voorwaarden mochten er dan ook wezen: een marge bovenop de LIBOR3M van slechts 1,25% (banken die nu nog kredieten in Zwitserse franken in hun aanbod hebben, rekenen tenminste 3% marge). Twee maanden later... ging als gevolg van de crisis de staatsrente in Zwitserland omlaag naar een recordniveau van amper 0,25%. Ik zat zachtjes te gniffelen.

Rozengeur en maneschijn?

Ja, totdat... de crisis overwaaide naar Europa. Totdat bleek dat Griekenland ons jarenlang voorloog en de Europese Unie het naliet om de gegevens die dit land instuurde, serieus te controleren. Totdat er geluiden klonken dat niet alleen dit land in de problemen komt maar ook Italië, Spanje, Portugal, Ierland... en of die geruchten waar zijn of niet, doet niet terzake. Investeerders raakten in paniek, ontdeden zich zo snel mogelijk van hun waardepapieren in euro's en vluchtten naar een veilige valuta: de Zwitserse frank. Vervolgens treedt het bekende principe van vraag en aanbod in werking...

Mijn hypotheekkrediet werd in oktober 2008 uitbetaald tegen een koers van ca. 2,15 zł per frank.

Tijdens mijn laatste termijn van juli 2011 rekende de bank een koers van 3,59 zł per frank. En dat doet zeer.

Naast het feit dat dit koersverschil voor mij een probleem is (ik klaag overigens niet - ik heb dit risico bewust en weloverwogen genomen) is het voor de bank een enorm risico. Het perceel dat ik in oktober 2008 kocht voor 180.000 zł is nu in waarde gestegen naar 200.000 zł omdat de straat inmiddels is voorzien van waterleiding en riolering en er bovendien op aangrenzende percelen wordt gebouwd. Voor dit perceel sloot ik een hypotheekkrediet af van zo'n 190.000 zł zodat ik er ook de notariskosten en overdrachtsbelasting mee kon financieren. Dankzij het koersverschil is de hypotheekschuld echter opgelopen tot over de 300.000 zł, wat dus betekent dat er een schuld is van maar liefst een ton waar geen onderpand voor is.

En dan klopt een jongeman aan bij diezelfde bank met de vraag of hij een nieuw (tweede) hypotheekkrediet krijgt om een huis te bouwen. "Prima," zegt de bank, "op één voorwaarde. Wij willen een extra onderpand om dat gat van ruim een ton te dekken." Gezien de vereiste waarde van het onderpand ligt het redelijk voor de hand dat we het over onroerend goed hebben. Dit onroerend goed moet gelegen zijn in Polen, wat min of meer betekent dat ik veroordeeld ben tot een goed gesprek met mijn niet-officiële schoonmoeder en haar man. Of liever gezegd: was, want ik zit nu in de trein van Biała Podlaska naar Warschau. Met goed nieuws voor Lidia...

0.20: De slag om... (2)

...een hypotheekkrediet dus.

Zie deze bijdrage maar als een korte mededeling dat ik in feite niets mede te delen heb. Vooralsnog is het nog steeds slechts een kwestie van wachten op de bank. Daarnaast is het, zelfs als de bank eindelijk groen licht geeft, nog maar de vraag of we snel kunnen beginnen met de bouw. De reden van dit mogelijke uitstel: regen, regen, regen, regen, regen, regen en nog meer regen. Nu is het even twee dagen aardig weer, maar tot nu toe is juli (net als in Nederland heb ik begrepen) een extreem natte maand.

Tóch nog iets om mede te delen: afgelopen vrijdag is Otwock zwaar getroffen door noodweer en is weer eens te meer duidelijk geworden dat de stad dringend werk moet gaan maken van afwateringsvoorzieningen. Gisteren was ik ter plaatse en zag dat diverse percelen aan ul. Narutowicza (evenwijdig aan onze straat) nog waren gebarricadeerd met zandzakken. De straat stond op diverse plaatsen nog onder water.

Fotomateriaal van TVN Warszawa (link):

1.1: Grote schoonmaak

Of ik het nou wilde of niet, de bouw moest beginnen met een grote schoonmaak. De geodeet die vorige week ter plaatse was om de exacte locatie van ons huis te markeren, liet me weten dat hij zijn procedures niet uit kon voeren omdat het gras meer dan een meter hoog was en er een appelboompje stond op één van de geplande hoekpunten.

Even overwoog ik om zelf een kettingzaag ter handen te nemen, maar gezien de staat op de bouwkavel besloot ik dit al snel uit te besteden.

Vandaag is het nodige werk verzet. De boompjes zijn niet meer, het gras is gemaaid (met een zeis, terwijl de arme man bijna tot aan zijn knieën in het water stond) en de rommel is opgeruimd.

En hoe ruimt men in Polen rommel op?

Zo ziet het er nu uit:

Rechts op de foto het huis van Sławek, onze toekomstige buurman

Het huis van Sławek, van Andrzej (reeds bewoond) en van ... (nog geen idee)

0.19: De slag om... (1)

...een hypotheekkrediet. Een tweede hypotheekkrediet, wel te verstaan. Voor mij is dit een voordeel, want omdat ik de hele procedure al heb doorlopen toen ik onze bouwkavel in Otwock kocht, weet ik al min of meer wat mij te wachten staat: veel bureaucratie (banken gedragen zich in Polen verdacht veel als ambtenaren), domme en zinloze procedures (zoals even een week mijn credit-card afsluiten omdat mijn kredietwaardigheid anders te laag is) en vooral: wachten.

En laat wachten nou net iets zijn waar ik een ontzettende hekel aan heb. Wachten is namelijk feitelijke tijdverspilling. Het is nog tot daaraantoe als je tijdens dat wachten andere zaken kunt regelen ter voorbereiding van de bouw, maar zelfs dat is op dit moment niet meer het geval.

Gisteravond heb ik uitgebreid gesproken met de geodeet (volgens de Van Dale is dat iemand die zich bezighoudt met geodesie, oftewel de wetenschap die zich bezighoudt met het bepalen van de grootte en de vorm van een gedeelte van het aardoppervlak; wanneer het door rechtstreekse terreinmeting geschiedt, spreekt men van landmeetkunde) die geodetische punten of lijnen gaat markeren op onze bouwkavel. Voordat hij dit kan doen, heeft hij officiële stafkaarten van de districtsautoriteiten nodig. Juist, wachten dus.

De aannemer met zijn bouwploeg zijn er ook klaar voor, alleen die wachten niet. Die zijn maar even ergens een kleiner klusje gaan doen. Met de aannemer moet ik het wel nog eens goed hebben over de prijs, want daar is hij vooralsnog wat vaag over. Ik vermoed dat hij een aantal bouwvakkers in dienst neemt die per dag betaald worden - wat mij betreft prima, maar wel met duidelijke afspraken (lees: een contract) omdat het bouwtraject anders verdraaid lang kan duren.

In de vorige bijdrage schreef ik ook over het doen van aangifte van het voornemen om te beginnen met bouwen. Dit hebben we gedaan, waardoor het nu inderdaad slechts wachten is op groen licht van de bank.

Het laatste wat ik op dit moment heb te melden, is dat ik het wettelijk verplichte informatiebord heb gekocht. Op elke bouwplaats moet een dergelijk bord hangen met daarop gegevens van de investeerder, de bouwopzichter, wat er gebouwd wordt, enz.

0.18: ...een bouwopzichter...

De volgende stap die gezet moet worden, is het aannemen van een bouwopzichter (in het Pools: kierownik budowy). Op zich is dit natuurlijk niet vreemd te noemen. Het is voor de hand liggend dat de wetgever graag wil dat er door een vakkundig iemand toezicht wordt gehouden op de bouw... en volgens mij vindt de investeerder dat ook niet zo'n probleem.

In veel gevallen is de bouwploeg die het huis komt bouwen „inclusief bouwopzichter”, maar dit is niet altijd het geval. Wanneer dit wel zo is, betekent dit dat je als investeerder het risico loopt dat de bouwopzichter meer de belangen van de bouwploeg behartigt dan die van de investeerder. Daarom is het aan te raden om in zo'n geval een apart contract te ondertekenen met een inspecteur bouwtoezicht (in het Pools: inspektor nadzoru budowlanego).

Omdat „onze bouwploeg” niet direct samenwerkt met een bouwopzichter, moest ik deze dus apart zoeken. De zoektocht leidde ons naar meneer Olszewski. Sympathieke man, alle papieren kloppen, dus vanmorgen heeft hij de verklaring ingevuld dat hij de plichten en verantwoordelijkheden als bouwopzichter op zich neemt.

We zijn nu weer een beetje dichter bij het doel. Wat moet er nu nog gebeuren?

• Vastleggen bouwploeg: Dit is hopelijk bijna rond, maar een en ander moet nog worden vastgelegd (hopelijk volgende week);
  
• Aangifte doen van begin bouw: Tenminste 7 dagen voordat de bouw daadwerkelijk begint, dient aangifte gedaan te worden bij het Districtsinspectoraat voor Bouwtoezicht van het voornemen om deze bouw te beginnen. Als het goed is, gebeurt dit morgen;
  
• Afspraak maken met landmeter: Wanneer het echte werk begint, zet de landmeter de eerste stap. Hij moet de paaltjes in de grond slaan die aangeven waar het huis komt te staan;
  
• Hypotheekkrediet: Een beetje geld is ook wel handig tijdens het bouwen - later meer.

0.17: ...ik zei: een bouwjournaal...

Wederom voel ik mij gesterkt in mijn opvatting dat een gigantisch aantal ambtenaren in Polen onmiddellijk vervangen dient te worden. Of misschien moet hun functie gewoon opgeheven worden. Indien talloze onnodig gecompliceerde, bureaucratische procedures tegelijkertijd zouden worden vereenvoudigd, zou Polen absoluut stukken beter gaan functioneren. Het verkrijgen van een bouwvergunning en de daaraan verwante processen zijn hier een uitstekend voorbeeld van. In plaats van 3 instellingen en een tiental ambtenaren zou dit hele proces ook prima kunnen worden uitgevoerd door 1 (één) ambtenaar.

Dagdromen is altijd leuk. Voorlopig zal er geen sprake zijn van een aanzienlijke inkrimping van het Pools ambtelijk apparaat. Voor de omwenteling in 1989 was het beleid in Polen dat er zo veel mogelijk werk moest zijn. Er bestond in de socialistische / communistische ideologie immers niet zoiets als werkloosheid. Na 1989 veranderde de Poolse Volksrepubliek in de Derde Poolse Republiek. Er kwam een andere regering, democratische verkiezingen... maar de verrotte mentaliteit bleef.

Dinsdag 31 mei lukte het om het bouwjournaal op te halen, maar (geheel volgens de traditie bij het Starostwo Powiatowe) niet zonder slag of stoot. Ambtenaar 1 vroeg wat ik wilde. Een bouwjournaal. Ambtenaar 2 ging het bouwjournaal zoeken. „Die is nog niet klaar,” was het enkele tellen later. Arno, tanden op elkaar, sterk zijn en niet opgeven. „Vrijdag is mij telefonisch bevestigd dat hij klaar is.”

Verdorie, een moeilijke interesant. Dit woord zie je in Polen redelijk vaak, uiteraard voornamelijk bij overheidsinstellingen. Volgens het woordenboek is een „interesant” een „klant, koper (afnemer), (form.) cliënt”. Het kan ook nog erger, want soms ben je een petent. Alhoewel dit een erkend Pools woord is, klinkt het voor mij alsof ik uitgescholden wordt. Volgens het woordenboek is een „petent” een „rek(w)estrant”. Tja, daar had ik dus de Van Dale voor nodig: „iem. die rekestreert, die een verzoekschrift heeft ingediend.”

De blik van ambtenaar 1 mag gekwalificeerd worden als een algehele desinteresse. Ze onderzocht een andere stapel en gaf mij mijn bouwjournaal. Bedankt, nu nog graag mijn volmacht. Ik ben immers nog altijd geen eigenaar van de bouwkavel en verricht alle handelingen op basis van een notariële volmacht van Asia. Wel zo handig als ik haar niet overal mee naar toe hoef te slepen. De notaris gaf ons twee afschriften van de volmacht.

Ambtenaar 1: „De volmacht krijgt u niet terug, ik houd het origineel.”
Ik: „Dat is helemaal nergens voor nodig, ik wil die volmacht terug, het is mijn laatste exemplaar.”
A1: „Bij de notaris kunt u een nieuw exemplaar regelen.”
Ik: „Uitsluitend als u de kosten daarvoor wilt vergoeden.”
A1: „Ik mag geen kopie accepteren van een document dat ik zelf niet heb gemaakt.”
Ik: „U kunt nu een kopie maken en zelf verklaren dat de kopie conform het origineel is.”
A1: „Nee, dat kan niet.”
Ik: „Mijn vorige volmacht bevindt zich hier in ditzelfde pand toen ik de bouwvergunning aangevraagd heb. Waarom moeten er twee volmachten in ons dossier zitten?”

Met een nors gezicht doorzocht ambtenaar 1 de stapel papieren. Al snel vond ze de vorige volmacht.

A1: „U hoeft daar mij niet voor aan te vallen. Ik heb uw aanvraag voor de bouwvergunning niet afgehandeld. Bovendien vraagt u zelf om dit soort problemen omdat u zo lang wacht met bouwen.”
Ik: „Wanneer ik wel of niet begin met bouwen is mijn zaak en zeker niet de uwe.”
A1: „Dat klopt, maar u hebt geluk dat u het net haalt; u hebt immers twee jaar de tijd na afgifte van de bouwvergunning.”
Ik: „U bedoelt drie jaar.”
A1: „Nu drie jaar ja, maar voorheen twee jaar.”

Zo, hier heb je je volmacht. En nu opdonderen.

Ik: „Kunt u mij nog vertellen hoe ik de eerste pagina invul?”
A1: „Mijn werk is om u een bouwjournaal te geven, daar stopt mijn verantwoordelijkheid.”

Bovenstaand gesprek is een correcte weergave zoals het daadwerkelijk heeft plaatsgevonden en eigenlijk vind ik dat dieptriest. Ik had nog een klacht in kunnen dienen bij de directeur van de betreffende instelling, maar aangezien ik ooit weer bij deze instelling op bezoek moet...

0.16: ...een bouwjournaal...

De waterleiding- en elektriciteitsmaatschappijen moeten maar even wachten, want vooralsnog had ik werk genoeg met het bouwjournaal. Dit journaal is een schrift van A4-formaat met genummerde bladzijden. Hierin wordt, volgens de definitie in de Poolse bouwwetgeving, „het verloop van de bouwwerkzaamheden evenals gebeurtenissen en omstandigheden omtrent deze bouw” bijgehouden. Oh ja, elke bladzijde van het bouwjournaal bevat een stempel van het orgaan dat het bouwjournaal afgegeven heeft, want we wonen immers nog altijd in het land met misschien wel de grootste stempel-fetisj in Europa.

Het krijgen van het bouwjournaal was lastiger dan ik dacht. Misschien was dat wel naïef van mij. Bij deze overheidsinstelling (Starostwo Powiatowe - laten we het maar het regiohuis noemen, want welke naam moet ik anders geven aan iets tussen een gemeentehuis en provinciehuis?) was tot nu toe immers alles een probleem. Terwijl ambtenaren van het stadhuis in Otwock mij altijd op een normale manier hebben geholpen, was het bij het regiohuis zelden een plezierig bezoek. Zo ook ditmaal. U wilt een bouwjournaal? Dat kan helemaal niet! Uw bouwvergunning is nog niet definitief!

Mijn bouwvergunning is niet definitief?!? Mijn bouwvergunning stamt uit oktober 2009! Natuurlijk is die allang definitief!

Maar er staat geen stempel op die dat bewijst!

God gloeiende kolen! Weer dat misselijkmakende stempeltjesverhaal!
(Déja-vu!)

Ik schoot uit mijn slof en riep haar toe dat ze het nummer van de bouwvergunning dan maar in moest voeren in die computer van haar, dan kon ze alles zien. Nee, zo werkt dat dus niet. Eerst moet je een aanvraag indienen (nota bene bij dezelfde instelling!) om een definitieve bouwvergunning te krijgen. Theoretisch moet je die ophalen, waarna je de aanvraag voor afgifte van een bouwjournaal in kunt dienen. Gelukkig was er nog net voldoende redelijkheid te vinden om die twee procedures in één te schuiven...

...en het bouwjournaal ligt klaar (vanmiddag gebeld). Maandagmiddag hoop ik het op te halen.

0.15: En na de bouwvergunning...

Hoe het komt dat het bouwproces nu ineens zo plotseling gaat lopen? Ik zou het eerlijk gezegd niet weten. Misschien was het wel het bezoek aan Lidia, de dame die ons aan het hypotheekkrediet hielp om de kavel in Otwock te kopen en die het maar een vreemd idee vond om 15 jaar te gaan doen over de bouw van een simpele eengezinswoning. Misschien was het het bezoek met Jacek (de broer van Asia) aan ul. Jaśminowa afgelopen zaterdag, de kennismaking met Sławek, onze toekomstige buurman, het gesprek met Andrzej (de bewoner van schuin tegenover, het huis dat er het eerste stond) en Sylwek, een aannemer die me is aanbevolen door Arek, een vriend die van beroep inspecteur bouwtoezicht is.

Of wellicht toch een combinatie van alles. En het mooie weer!

Sylwek (de aannemer) liet er geen gras over groeien en zei dat wat ik zelf eigenlijk al wist. „Als je die fundering niet in de komende paar weken doet, kun je wachten tot volgend jaar.” Inderdaad, dat de bouwkavel moeilijke grond heeft, was mij al bekend. Het bodemonderzoek van februari 2009 liet daar weinig aan duidelijk te wensen over. In mei en juni is het grondwaterpeil het laagst en is het bouwen van de fundering het gemakkelijkst (en dús minder duur). Na de fundering kunnen we altijd nog bekijken of we direct doorbouwen of bijv. wachten tot volgend jaar.

Aan het werk dus... want degene die denkt dat de papierwinkel na het verkrijgen van een bouwvergunning afgerond is, vergist zich ernstig. Voordat je daadwerkelijk kunt gaan bouwen, moet er eerst aangifte gedaan worden bij de Districtsinspectoraat voor Bouwtoezicht (Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego, PINB) van het voornemen om te beginnen met de bouw. Hiervoor moet je beschikken over een bouwopzichter (kierownik budowy) en een bouwjournaal (dziennik budowy). De bouwopzichter neemt de technische verantwoordelijkheid voor hetgeen er gebouwd wordt en in het bouwjournaal worden notities gemaakt door degenen die daartoe bevoegd zijn. Later meer uitleg.

Morgenochtend dus weer naar Otwock voor bezoeken aan de nodige instanties. Ik wil ook meteen even langs de waterleiding- en electriciteitsmaatschappijen gaan zodat in de nabije (of wat minder nabije) toekomst begonnen kan worden aan het vervaardigen van de aansluitingen.

Spannend!!!

It giet oan!

Nieuwsflits:

Het lijkt er op dat het eindelijk gaat gebeuren! Deze week ga ik een aantal processen in gang zetten die er toe moeten leiden dat we binnen een afzienbare tijd alvast een fundering en een begane grond hebben...

Meer details volgen!

„Gezin op zichzelf” (2)

Nog even een paar woorden over de Nederlandse hypotheekrenteaftrek (HRA), waar ik in mijn vorige bijdrage uitgebreid over schreef. Een week of wat geleden las ik een opmerking van ene Annemarie van Gaal, die vindt dat de hypotheekrenteaftrek vervangen moest worden door een hypotheekaflossingsaftrek (lees hier, helaas niet gratis). Interessant en volgens mij ook pienter idee!

Zoals beloofd nu wat meer informatie over Poolse hypotheekkredieten uit het programma „Rodzina na swoim” („Gezin op zichzelf”) waarbij de overheid gedurende de eerste 8 jaar van de looptijd tot 50% van de hypotheekrente vergoedt. Zoals bij elk overheidsprogramma is deelname afhankelijk van een aantal voorwaarden:

• Deelname aan het programma is voorbehouden aan echtparen of alleenstaande ouders (de exacte definitie van „eenzame ouder” laat ik hier even voor wat het is);
  
• Kredietaanvragers dienen kredietwaardig te zijn voor het hele kredietbedrag, dus zonder dat de overheidssteun hierop in mindering wordt gebracht (maar als dit niet lukt, mag familie „een handje helpen”);
  
• De aanvrager mag niet eerder hebben deelgenomen aan het programma „Rodzina na swoim”;
  
• De aanvrager mag op het moment dat hij de aanvraag indient geen (mede-)eigenaar of huurder(*) zijn van een huis of appartement;
  
• Het huis of de woning die de aanvrager wil kopen (bouwen) mag niet te groot(**) en niet te duur(***) zijn.

(*) Een uitzondering op deze regel geldt voor huurders, op voorwaarde dat zij zich schriftelijk verplichten de huur op te zeggen en de gehuurde woning te verlaten binnen een termijn van niet meer dan 6 maanden na het verkrijgen van het definitief eigendomsrecht (van de gekochte woning) of na het doen van aangifte van voltooiing van de bouw (van het huis).

(**) Wat men in Nederland „vergat”, heeft men in Polen wel gedaan: de subsidie is niet bedoeld voor al te grote woningen. De wetgever heeft bepaald dat het gebruiksoppervlak van een appartement niet groter mag zijn dan 75 vierkante meter; in geval van een huis is het maximale gebruiksoppervlak 140 vierkante meter.

(***) De maximale prijs van het te kopen of te bouwen onroerend goed wordt uitgedrukt in een prijs per vierkante meter gebruiksoppervlak en bedraagt de gemiddelde prijs van onroerend goed in de betreffende provincie (provinciehoofdstad) plus 40%. Zomaar wat voorbeelden: volgens de tabel die geldt in het tweede kwartaal van 2011 is de limiet voor Warschau vastgesteld op 9.816,10 zł (provincie Mazovië: 5.293,40 zł), Wrocław 6.907,60 zł (provincie Neder-Silezië: 5.137,30 zł).

Omdat het, op het moment dat ik het originele bouwproject van Chmurka kocht, niet direct de bedoeling was om gebruik te maken van de regeling „Rodzina na swoim”, schonk ik geen bijzondere aandacht aan het gebruiksoppervlak. Nu moest ik dat wel: 143,77 vierkante meter. Dankzij een overschrijding van 3,77 vierkante meter zou er dus 8 jaar hypotheekrentesubsidie (laat ik het zo maar noemen) door onze neuzen geboord worden.

Maar gelukkig... zijn we hier in Polen.

Eerst zoek je de definitie van „gebruiksoppervlak”. Indien je de definitie zoekt waar je hem zou verwachten, dus in de Poolse bouwwetgeving, kun je lang zoeken. Gelukkig is de definitie (of liever gezegd: de definities) te vinden in drie verschillende wetten: de wet op de lokale belasting en heffingen, de wet op de huurdersbescherming en de wet op de belasting op erfenissen en schenkingen... ja, echt waar: drie verschillende definities!

Omdat ik nu volgens de wet de definitie mag kiezen die voor mij het gunstigste is, heb ik besloten dat onze „pomieszczenie gospodarcze” (bijruimte, bijkeuken, hulpruimte) wordt omgedoopt naar „kotłownia” (stookkamer). Volgens de voor mij gunstigste definitie valt een „pomieszczenie gospodarcze” onder gebruiksoppervlak, maar een „kotłownia”... niet. Het gebruiksoppervlak van Chmurka daalde met 6,37 vierkante meter naar 137,40 vierkante meter... en er is weer licht aan het einde van de tunnel.

Dit land heeft toch zo haar charmes...

„Gezin op zichzelf”

In Nederland laait de discussie over de hypotheekrenteaftrek (HRA) steeds feller op. De regeling zou te duur en niet eerlijk zijn en leidt bovendien - volgens velen - tot een stijging van de prijzen van onroerend goed. Wie er gelijk heeft in deze discussie, laat ik daar waar de waarheid over het algemeen ligt (doordenkertje!). Wat ik wél dom vind, is dat de regering in deze discussie niet lijkt te luisteren naar argumenten, zelfs niet als deze afkomstig zijn van vooraanstaande economen of het Internationaal Monetair Fonds. Het „plank-voor-de-kop-syndroom”. Echt verrassend is het natuurlijk niet voor een regering waarvan enkele leden dankzij de HRA honderdduizenden euro's in hun zak houden. Een regering die de HRA niet aan wil raken, maar rustig kort op de huurtoeslag. Een regering die, tegen de wil van het parlement in, geen belasting van 100% wil invoeren op bankiersbonussen, uitgedeeld door banken die door overheidssteun overeind zijn gehouden. „Het is niet aanvaardbaar om de spelregels tijdens het spel te wijzigen.” Prachtig, alleen geldt die regel wél voor bankiers en directeuren, maar niet voor studenten. Het tijdens het spel wijzigen van de spelregels is in het geval van studenten geen enkel probleem. Logisch, ministers worden immers geen student meer, maar wel dikbetaalde commissarissen...

Terug naar de HRA. Ook Polen heeft een regeling die jonge gezinnen moet helpen om op zichzelf te gaan wonen in plaats van, zoals in grote delen van Polen nog altijd gebruikelijk is, in een tweekamerflat bij de (schoon)ouders. Het overheidsprogramma heet, heel toepasselijk, „Gezin op zichzelf” („Rodzina na swoim”) en houdt in dat de overheid gedurende de eerste 8 jaar looptijd van het hypotheekkrediet tot 50% van de hypotheekrente vergoedt. De regeling bestaat sinds het najaar van 2006 en deze week meldde de krant dat het honderdduizendste krediet binnen dit programma is verstrekt. De regering zag deze bui ook hangen, waarna al vrij snel besloten werd om deze regeling zo snel mogelijk de nek om te draaien. Wanneer iemand dus interesse heeft in een hypotheekkrediet via het programma „Gezin op zichzelf”, is enige haast geboden. 31 december 2011 zullen de laatste van deze hypotheekkredieten worden verstrekt.

En inderdaad, omdat het idee om gedurende 15 jaar een huis te bouwen me niet echt optimaal lijkt, ben ik begonnen om de nodige procedures op te starten. Er is nog veel te doen, maar ik heb een voorgevoel dat het op deze weblog niet meer zo stil gaat worden als het afgelopen jaar.

Natuurlijk, op weg naar dit nieuwe hypotheekkrediet (waarbij het overigens de bedoeling is dat het oorspronkelijke krediet gewoon blijft lopen - het wordt dus een tweede krediet) zijn er nog de nodige drempels en barrières te nemen. Eén van de problemen wordt momenteel opgelost door de architect die ons eerder hielp bij de adaptatie van het kant-en-klare ontwerp van Chmurka aan het perceel. Later meer over dit en andere (potentiële) problemen.

Edbud

Ongeveer een maand geleden zijn we weer eens in Otwock geweest. Bijna tijd dus voor de volgende fotoreportage, maar eerst even wat anders...

In mijn bijdrage van maandag 13 oktober 2008 schreef ik over projectontwikkelaar Edbud en hun misselijke manier waarop wij in 2006 behandeld werden toen wij een prachtflat wilden kopen aan ul. Rembielińska in Warschau. Omdat er een andere koper ten tonele verscheen en met wat geld wapperde, werd onze reservering ons in een handomdraai (of een druk op de knop) door de neus geboord. De flat ging aan onze neus voorbij.

Mijn geloof in een absolute vorm van gerechtigheid, werd afgelopen week gesterkt door middel van het volgende artikel:

Eén van Warschau's grootste projectontwikkelaars is ten onder gegaan aan een schuld van ruim 110 miljoen złoty. Het Openbaar Ministerie onderzoekt of het faillissement het effect is van de globale financiële crisis of van fouten en wanbeleid door het bestuur van de vennootschap.

In 2008 was Edbud nog goed voor winst en de omzet uit de verkoop van flats bedroeg meer dan 350 miljoen złoty. Hierdoor was het bedrijf één van de grotere en bekendere projectontwikkelaars in de Poolse hoofdstad. Het tij keerde en half maart 2011 verwierp de arrondissementsrechtbank van Warschau het beroep dat het bestuur van Edbud had aangetekend tegen haar faillietverklaring. Projectontwikkelaar Edbud was daarmee definitief failliet.

Het mag raar klinken, maar bij het horen van dit bericht moest ik glimlachen. De enigen met wie ik enige vorm van medelijden kan hebben, zijn de klanten, maar ook dit medelijden is beperkt, aangezien het hier in meerderheid gaat om mensen die zo intelligent waren om vermogens te steken in flats die nog niet of niet helemaal bestaan.

Nu door naar de laatste foto's:

ul. Jaśminowa in de wat meer bebouwde helft van onze woonwijk 

Wat er precies gebeurd is, weet ik niet en het zal vast ook niet de bedoeling geweest zijn van onze toekomstige buurman, maar een groot deel van het groen is alvast opgeruimd.

Oh ja, in mijn vorige bijdrage schreef ik iets over de zomer van dit jaar... dat gaat dus niet lukken. Voorlopig houd ik het op voorjaar 2012 en als er een klein wonder gebeurt... dan misschien later dit najaar.